Η οδός Σιδηροδρόμου (Ασκληπιού) μέχρι το 1965 ήταν η περίφημη λεωφόρος με τα νεοκλασικά των αρχόντων Τρικαλινών και τα γραφικά διώροφα ή μονώροφα σπίτια με κήπους, πνιγμένα στα δένδρα και τα λουλούδια. Τα πεζοδρόμια γεμάτα με δένδρα. Αληθινή κηπούπολη ήταν ο δρόμος αυτός έως τη δεκαετία του 1960, οπότε άρχισε η ανέγερση των σύγχρονων πολυκατοικιών σε όλη την πόλη.
Η απώλεια πολλών αρχοντικών και νεοκλασικών, που θυσιάστηκαν στο βωμό της κερδοσκοπικής οικοδόμησης, προκαλεί αισθήματα νοσταλγίας. Από τα λίγα, λοιπόν, νεοκλασικά κτίρια και αρχοντικά που παραμένουν ακόμη όρθια, ενδιαφέρουσα είναι τα στοιχεία εργασίας του ερευνητή Σωτήρη Γοργογέτα.
Ένα απ' αυτά είναι το ξενοδοχείο "Πανελλήνιον". Βρίσκεται στη γωνία της πλατείας Ρ. Φεραίου και της οδού Απόλλωνος. Η ανέγερση του κτιρίου άρχισε το 1910 και ολοκληρώθηκε το 1915. Αρχιτέκτων - μηχανικός ήταν ο Τσιράγγελος και κατασκευαστής ο Γεώργιος Σκαμπαρίνας, ενώ πρώτη ιδιοκτήτρια η Κατερίνα Χατζηγάκη - Κεδήμου. Άρχισε να λειτουργεί ως ξενοδοχείο,,από τον Δεκέμβριο του 1916. Το 1932 περιήλθε στην κυριότητα του Γρηγ. Στουρνάρα. Το 1937 διαχωρίζεται η μεγάλη αίθουσα του ισογείου. Δημιουργείται ο χειμερινός κινηματογράφος "ΡΕΞ". Το 1946, το "ΡΕΞ" γίνεται "ΟΡΦΕΥΣ" και το 1961 μετονομάζεται σε "ΑΠΟΛΛΩΝ" μέχρι το 1992. Από την κατοχή μέχρι το 1950 το ξενοδοχείο θα μείνει κλειστό.
Το κτίριο έχει χαρακτηριστεί "Έργο Τέχνης" από το Υπουργείο Πολιτισμού, επειδή αποτελεί αξιόλογο δείγμα Αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα και χρειάζεται ειδική κρατική προστασία.
Τη δική του ιστορία "κουβαλά" και το ξενοδοχείο "Πίνδος" - Καφενείο Κωστίκα: Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ασκληπιού και Απόλλωνος. Υπολογίζεται ότι ανεγέρθηκε λίγο πριν από το 1910, από τους αδελφούς Αντωνίου, για να λειτουργήσει ως ξενοδοχείο. Η αρχική ονομασία του ξενοδοχείου ήταν "Πετρούπολις". Το 1957 το ξενοδοχείο μετονομάστηκε, για πολιτικούς λόγους, σε "Πίνδος". Η μεγάλη αίθουσα του ισογείου, με τα μεγάλα τοξοειδή ανοίγματα προς την Ασκληπιού και την Απόλλωνος λειτουργούσε ως καφενείο με το όνομα "Παράδεισος". Το διώροφο κτίριο ακολουθεί τον εκλεκτικιστικό νεοκλασσικό ρυθμό. Εχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο από την εφορεία νεοκλασικών αρχαιοτήτων.
Το κτίριο "Νακοπούλου" είναι ένα ακόμη "στολίδι" των Τρικάλων. Στην οδό Βύρωνος 18 ορθώνεται μέχρι σήμερα το αρχοντικό του Δημ. Νακόπουλου, που χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Πρόκειται για κτίριο, με ημιυπόγειο και δύο ορόφους. Το αρχοντικό αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της εκλεκτικιστικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Κοσμείται με περίτεχνο σιδερένιο κιγκλίδωμα (αυλόπορτα και κάγκελα σε πέτρινη τοιχοποιία). Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην πρόσοψη του κτιρίου. Η πέτρινη σκάλα οδηγεί στην κύρια είσοδο. Η εξώπορτα από ξύλο μασίφ, λουστραρισμένο σε καφέ χρώμα, μπρούτζινα χειρόθυρα και σχέδια, παραπέμπει σε ένα συγκεκριμένο στυλ. Λαξευμένα αγκωνάρια από ψαμμίτη στολίζουν τις ακμές του ισογείου και ψευδοπαραστάδες τονίζουν τις ακμές του ορόφου. Δίδυμες παραστάδες με επίκρανα στηρίζουν το γείσο - βάση τριγωνικού αετώματος, στην κορνίζα της στέγης, πάνω από την εξώπορτα του εξώστη, που προσδίδει μια επιβλητική όψη στο κτίριο.
Ο εξωτερικός χρωματισμός στην πρόσοψη, σε δύο τόνους, δίνει έμφαση στα μορφολογικά χαρακτηριστικά, που επιτυγχάνουν να δώσουν ένα σπάνιο δείγμα του μεγαλοαστικού Τρικαλινού νεοκλασικισμού. Ανοιχτή ώχρα στις παραστάδες, επίκρανα, επιστήλια, γείσα, αέτωμα, θριγκό και θερμό χρώμα της έντονης τερακότα στο σοβά, στις κολόνες και στο στηθαίο του εξώστη ανάμεσα στο γκρίζο των γύρω πολυκατοικιών. Χάρη στη συνεχή χρήση του, το κτίριο βρίσκεται σε καλή κατάσταση σήμερα και διατηρεί όλη την παλιά του μεγαλοπρέπεια όταν ήταν στο επίκεντρο της κοσμικής ζωής της πόλης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κτίριο "Αυγέρη", στη συμβολή Τιουσόν και 28ης Οκτωβρίου, στην κεντρική πλατεία. Χτίστηκε το 1887, όπως αναφέρει ο τύπος της εποχής. Πρόκειται για μία σύνθετη αρχιτεκτονική σύνθεση, που εκπροσωπεί μία ώριμη εκδοχή του αστικού εκλεκτικιστικού νεοκλασικισμού. Κύριο χαρακτηριστικό του ισογείου η τοξοστοιχία των δέκα ανοιγμάτων (πέντε σε κάθε πλευρά) με τις παλιές ξύλινες πόρτες, που καταλήγουν σε περίτεχνες σιδεριές. Εντυπωσιακοί οι δύο μαρμάρινοι εξώστες, με τις θαυμάσιες μαντεμένιες σιδεριές, που στηρίζονται σε μαρμάρινα φουρούσια με νεοκλασικούς έλικες, και οι ψευδοπαραστάδες που πλαισιώνουν τα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες του ορόφου. Το κτίριο βρίσκεται σε καλή κατάσταση χάρη στη συνεχή χρήση του.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό δείγμα γνήσιου νεοκλασικισμού, είναι του "Τεγόπουλου". Αυτό το εξαίρετο διώροφο σπίτι, που βρίσκεται στην οδό Βύρωνος 13, σήμερα στεγάζει κατάστημα στο ημιυπόγειο και γραφεία στο ισόγειο και τον όροφο. Από τα επί μέρους μορφολογικά στοιχεία (λιτός διάκοσμος, οριζόντια υποδιαίρεση της όψης, γαλλικά παντζούρια, σφυρήλατες σιδεριές) συμπεραίνει κάποιος ότι, το σπίτι αυτό χτίστηκε πιθανότατα στις αρχές του 20ου αιώνα. Η κεντρική είσοδος βρίσκεται στο πλάι, όπου πέτρινη σκάλα οδηγεί στην εξώθυρα, πάνω από την οποία υπάρχει εξώστης με στέγαστρο. Εντυπωσιάζουν οι δύο μαρμάρινοι εξώστες, που στηρίζονται σε μαρμάρινα φουρούσια με νεοκλασικούς έλικες και φέρουν σφυρήλατες σιδεριές. Ψευδοαγκωνάρια, σε λευκό χρώμα, τονίζουν τις ακμές του κτιρίου, ενώ ψευδοπαραστάδες πλαισιώνουν τα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες, δίνοντας την αίσθηση χαρακτηριστικής οργάνωσης όψεως του αστικού νεοκλασικισμού. Ανακαινίσθηκε πριν από μερικά χρόνια. Έγινε εξαιρετική δουλειά, λιτή τόσο στις εξωτερικές της επεμβάσεις όσο και στις χρωματικές επιλογές. Απαλή λευκή ώχρα στις διακοσμητικές λεπτομέρειες και τα παντζούρια, ανοιχτό γαλάζιο στο σοβά και μαύρο στις περίτεχνες σιδεριές.
Ένα ακόμη δείγμα μεγαλοαστικής κατοικίας των αρχών του 20ου αιώνα αποτελεί το κτίριο "Ζουρνατζή". Πρόκειται για ένα πανέμορφο κτήριο, με ποικιλία αρχιτεκτονικών στοιχείων. Βλέπουμε την εκλεκτικιστική νεοκλασική οργάνωση της πρόσοψης προσαρμοσμένης σε ένα εκσυγχρονιστικό πνεύμα. Το διώροφο αυτό, αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με αυστηρή συμμετρία στις όψεις του και αξιόλογα διακοσμητικά στοιχεία. Σοβαρή κατασκευή, στόρια στα παράθυρα, αχνή αλλά σαφής η μνεία στο ιστορικό παρελθόν. Βρίσκεται στην οδό Σαράφη 24. Η είσοδος βρίσκεται στο πλάι, όπου πέτρινη σκάλα οδηγεί στην εξώθυρα με το μεγάλο στέγαστρο - εξώστη. Παραστάδες, που καταλήγουν σε κορινθιακά επίκρανα, τονίζουν τις ακμές του ισογείου. Εντυπωσιακός και ο όροφος, αν και μικρότερος σε εμβαδόν, τύπου "σοφίτας" σε σχήμα "Τ", με τους δύο εξώστες, που περιβάλλονται από αριστοτεχνικές σιδεριές (σφυρήλατες και μαντεμένιες) με πλούσιο διάκοσμο. Το κτίριο βρίσκεται σε άριστη κατάσταση γιατί αποτελεί κατοικία του ιδιοκτήτη.
Ξενοδοχείο "Αθήναι" - Κινηματογράφος "ΡΕΞ": Πρόκειται για ένα διώροφο διαμπερές κτίριο, από τα ωραιότερα της εποχής του, επί των σημερινών οδών Σαράφη 9 και Αμαλίας 8, το οποίο, ως εκ θαύματος, σώζεται ακόμα σε καλή κατάσταση. Χτίστηκε το 1887 από τον πλούσιο έμπορο Στέργιο Πρασουλίδη, που καταγόταν από το Μαλακάσι. Ο όροφός του λειτούργησε πάντα ως ξενοδοχείο με το όνομα "Αθήναι" και μόνο τα τελευταία χρόνια λειτουργεί ως νυχτερινό κέντρο, με το όνομα "Ορφέας". H μεγάλη διαμπερής αίθουσα του ισογείου (200τ.μ. περίπου) γνώρισε μεγάλες δόξες στα 105 χρόνια της λειτουργίας της από την ποικιλία των επαγγελμάτων που φιλοξένησε κατά διαστήματα και τις πάμπολες πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις της τρικαλινής κοινωνίας. Το 1941 γίνεται χορευτικό κέντρο με το όνομα "Αρζεντίνα". Τον Απρίλιο του 1944 (κατοχή) εξερράγη ωρολογιακή βόμβα, με τραγικές συνέπειες για τους Έλληνες που παρευρίσκονται στην αίθουσα. Σκοτώθηκε ο διευθυντής του κέντρου, ο πιανίστας και ο ακορντεονίστας. Υπήρξαν και 10 τραυματίες. Μετά την κατοχή, το 1945, θα στεγάσει τον κινηματογράφο "ΡΕΞ" μέχρι το 1972.
Το διαμπερές αυτό κτίριο αποτελεί ακόμα και σήμερα "κόσμημα" για την πόλη παρ' όλο που η πρόσοψή του στην οδό Σαράφη έχει αλλοιωθεί μερικώς. Η πρόσοψη στην οδό Αμαλίας έχει παραμείνει αναλλοίωτη. Στο κτίριο αυτό στεγάστηκε, μεταπολεμικά και για πολλά χρόνια, η ιδιωτική κλινική του αείμνηστου γιατρού Γεωργίου Παπανικολάου. Εδώ και πολλά χρόνια παραμένει ακατοίκητο και υφίσταται τη φθορά του χρόνου, χωρίς ουσιαστική προστασία, αν και έχει κριθεί διατηρητέο.
Στην οδό Ζαλακώστα 1, στην πλατεία Λαναρά, διασώζεται το κτίριο "Γιαννούση", ένα διώροφο χαριτωμένο αρχοντικό, με ευχάριστες αναλογίες, που υπενθυμίζει την ανθρώπινη κλίμακα του παρελθόντος. Είναι ένα αξιόλογο δείγμα μικροαστικής λαϊκής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου, που ξαφνιάζει με τη νοικοκυρεμένη όψη του και ασφαλώς στην εποχή του, αλλά και σήμερα, είναι μία όαση γαλήνης. Πρόκειται για συμμετρικό κτίριο, με προεξέχον τμήμα της πρόσοψης, με περίτεχνο εξώστη, κορνιζώματα στα ανοίγματα και στις ακμές του και με νεοκλασικίζουσα εξώθυρα. Σήμερα, είναι ακατοίκητο και ερειπωμένο και κινδυνεύει με κατάρρευση.
Τo κτίριο του Ιδρύματος "Πελέκη", στη γωνία των οδών Κοραή και Ε. Πελέκη, στην πλατεία Μακαρίου, είναι ένα πέτρινο αρχοντικό, που αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα λαϊκής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με αυστηρή συμμετρία στις λιτές όψεις του και αξιόλογα διακοσμητικά στοιχεία. Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά το θάνατο της ιδιοκτήτριας, το 1954, αειμνήστου Ευριδίκης Πελέκη, περιήλθε στην κυριότητα της Μητροπόλεως και για πολλά χρόνια στέγασε το κέντρο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως. Στις 30 Δεκεμβρίου 1997 εκμισθώθηκε από το Δήμο Τρικκαίων για 9 χρόνια. Στο κτίριο έγιναν εργασίες ανακατασκευής, που τελείωσαν τον Οκτώβριο του 1998. Σήμερα, σ' αυτό, στεγάζονται η Δ.Ε.Κ.Τ.Ε. Τρικάλων και το Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης. Δεν είναι αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα, παρ' όλα αυτά, είναι ένα κτίριο που έχει συνδεθεί με τη μορφή της πλατείας Μακαρίου, της οποίας απαλύνει και ενισχύει το αρχιτεκτονικό στίγμα.
Το κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας, διώροφο, με ημιυπόγειο, της οδού Ασκληπιού 18, που από το 1939 που χτίστηκε μέχρι σήμερα, στεγάζει το υποκατάστημα της ΑΤΕ (ιδιόκτητο), συνδέεται άμεσα με την οικονομική ζωή των Τρικάλων. Είναι απλό και αυστηρό στη δομή του, που όμως γίνεται συμπαθές με την επιτυχή ογκοπλαστική του διάταξη. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην πρόσοψη με τους δύο ραδινούς κίονες και τη μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στην είσοδο, με τα συμμετρικά μεγάλα ανοίγματα που πλαισιώνονται από κορνιζώματα, με τις γεωμετρικές σιδεριές με το έμβλημα "ΑΤΕ" και τη ζώνη με "σταγόνες" που διαμορφώνεται κάτω από το γείσωμα της στέγης. Ο αρχιτέκτονας, στο κτίριο αυτό απέβαλε όλα τα ξενόφερτα αρχιτεκτονικά στοιχεία" και απέδωσε ένα έργο καθαρά νεωτερικό, ελληνικό. Έγινε ανακαίνιση, που άρχισε το καλοκαίρι του 1995 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1998. Το κτίριο αυτό θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει την επίσημη κρατική ιδεολογία του μεσοπολέμου. Είναι στιβαρό, αξιοπρεπές, καλαίσθητο αν και άκαμπτο. Συνδυάζει το μοντέρνο κίνημα του '30, με ενδιαφέρουσα αισθητική και ατμόσφαιρα παλιάς αστικής ηρεμίας. Ανεγέρθηκε σε μία ευαίσθητη πολεοδομικά και χωροταξικά οδό που έχει αλλάξει όψη, αφού γκρεμίστηκαν, στο διάστημα μιας δεκαετίας, τα πιο αξιόλογα κτίρια.
Το κτίριο "Τσαγκούλη", στην οδό Αν. Κομνηνής 6, είναι ένα μονώροφο, με ημιυπόγειο, σπίτι, που προκαλεί συγκίνηση με την ακαδημαϊκή μεγαλοπρέπειά του, μέσα στην ταπεινότητα του μεγέθους του. Αρμονική οργάνωση της όψης, στιβαρά γείσα, αυστηρότητα και κομψότητα. Ανήκει στην καλύτερη παράδοση του αστικού νεοκλασικισμού των αρχών του 20ου αιώνα και μορφολογικά εκπροσωπεί μια μεγάλη "οικογένεια" παρόμοιων σπιτιών, που υπήρχαν άλλοτε στην πόλη των Τρικάλων.
Εντυπωσιακή είναι η σιδερένια αυλόπορτα, με τα νεοκλασικά στολίδια και τις πέτρινες παραστάδες, που επικοινωνεί μ' ένα μικρό, καλαίσθητο κηπάριο, έμπροσθεν της οικίας. Μαρμάρινη σκάλα οδηγεί στην κλασικίζουσα ξύλινη εξώθυρα. Θαυμάσιος ο σχεδιασμός της τριμερούς όψης της οικίας, στην οποία η αετωματική επίστεψη, στο προεξέχον κεντρικό τμήμα, προσδίδει μνημειακή εμφάνιση. Ψευδοπαραστάδες τονίζουν τις ακμές του κτίρίου.
Κείμενο: του Αποστόλη Ζώη
πηγή: ana-mpa.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου